Het zonnevlekkengetal, het "langstlopende wetenschappelijk experiment" herbekeken

Vorige week, tijdens de algemene samenkomst van de Internationale Unie voor Astronomie (IAU) in Honolulu (Hawaii), werd de standaardisatie van het zonnevlekkengetal publiek gemaakt. Deze data-reeks over een tijdspanne van meer dan 3 eeuwen is een sleutel om de evolutie van de Zon in kaart te brengen en wordt gebruikt in het onderzoek naar andere sterren en de impact van onze Zon op het leven op Aarde.

Het zonnevlekkengetal gaat terug tot Galileo Galilei die begin 17de eeuw zijn telescoop naar de Zon richtte en letterlijk vlekken op de Zon telde. Hierop volgden 4 eeuwen met zeer veel verschillende waarnemers en telescopen, en een lange geschiedenis om het getal te berekenen en de waarnemingen met elkaar in overeenstemming te brengen. Niet iedereen heeft immers een even sterke telescoop, even goede ogen en de telescopen zelf evolueerden mee met de tijd. Sinds 1981 is het Wereld Data Centrum, dat deel uitmaakt van de Koninklijke Sterrenwacht van België en nu wordt geleid door Dr. Frederic Clette, de officiële waakhond van het zonnevlekkengetal. Dagelijks worden nieuwe waarnemingen van de zonnevlekken van internationale netwerken van zowel professionelen als amateurs hier verzameld, verwerkt en opgeslagen in de zonnevlekken-databank die teruggaat tot het jaar 1700.

Gelijkaardig aan wat men doet bij de renovatie van een oud schilderij, heeft Dr. Clette samen met zijn internationale partners de berekeningsmethoden die op elk moment in de geschiedenis werden gebruikt, onder de loep genomen. Ze wisten te achterhalen welke veranderingen in de manier waarop de waarnemingen werden verwerkt, een ongewenst effect hadden op de data. De berekeningen werden herhaald en de verschillende reeksen van historische waarnemingen aan elkaar geplakt. Het team kwam zo tot een nieuwe gestandaardiseerde reeks van zonnevlekkengetallen, een huzaren-werk.

Het wetenschappelijk magazine Nature bestempelt dit als een 'hot topic' wegens de grote interesse voor de drijvende krachten achter ons klimaat. Het is ook opmerkelijk dat de reeks zonnevlekkengetallen, bekomen door een aanzienlijke bijdrage van amateurs en door eeuwenlang te investeren in waarnemingsmateriaal en mensen, een wetenschappelijke waarde heeft die vergelijkbaar is met zonnedata verkregen via immens grote (ruimte-)telescopen en korte termijn wetenschappelijke projecten. Hierdoor zijn de zonnevlekkendata uniek en hebben ze een groot wetenschappelijk belang.

Meer info
SILSO, Sunspot Index and Long-term Solar Observations, is het Werelddatacentrum voor de productie, opslagen en verspreiden van het Internationale Zonnevlekkengetal. Het is erkend door de internationale wetenschappelijke gemeenschap via de International Council for Science . SILSO maakt deel uit van de Koninklijke Sterrenwacht van Belgiëen wordt ondersteund door het Solar-Terrestrial Center of Excellence.

IAU persbericht en het Nature nieuwsitem.